فرانس فیتزجرالد، نویسنده سرشناس آمریکایی، مشاهداتش در ایران را در سال ۱۳۵۳ در مقاله ای به نام 《به شاه هرچه می خواهد بدهید!》که در مجله آمریکایی هارپر چاپ شده، آورده است:
وضعیت ایران، به طورکلی، به مراتب بدتر از کشوری مانند سوریه است که نه نفت و نه ثبات سیاسی دارد؛ به این دلیل که شاه برای توسعه کشور هرگز تلاش جدی نکرده است... .ثروت کشور بیشتر به سوی خودروهای شخصی و نه اتوبوس! کالاهای مصرفی و نه بهداشت! و به سوی حقوق سربازان و پلیس کشور و نه آموزگاران! سرازیر شده است.

در تفکری که کاملا این جهانی است، اهمیت بازار، پول و سرمایه بالا می رود و در نتیجه نهاد های پولی-مالی مانند بانک ها و شرکت های تجاری غول پیکر کم کم در آن تمدن زیاد می شوند و در این راه هر مانع دیگری مثل موانع شرعی و ... هم حذف می شوند. برعکس در تفکری که نگاه خدامحورانه در صدر قرار می گیرد، نهادهای تمدنی مرتبط با چنین معارفی که معمولا هم با انسان سروکار دارند، بیش تر می شود. در تمدن اولی دست رسی به بانک ها و نهادهای پولی و سرمایه ای در هر کوچه و خیابانی مقدور است و در تمدن نوع دوم دست رسی به نهاد های مربوط به امور دینی و اخلاقی و تربیتی.
(مقایسه کنید تهران امروز را با تهران ۵۰ سال پیش)
روایت تفکر، فرهنگ و تمدن از آغاز تاکنون ج۱ ص ۱۵